ΚΥΡΙΑΚΗ
με ελεύθερη γνώμη...

το τέλος της λιτότητας
αρχίζει απο το ΔΝΤ...

Του Μιχάλη Μητσού, NEA.

Ας αρχίσουμε από τα δύσκολα. «Δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής» αποκαλείται η σχέση ανάμεσα στα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνει μια χώρα και στη μείωση του ΑΕΠ που προκαλούν τα μέτρα αυτά. Οταν ο πολλαπλασιαστής αυτός είναι μικρός, μια χώρα μπορεί να προχωρήσει σε ταχεία δημοσιονομική προσαρμογή χωρίς βραχυπρόθεσμη ζημία. Οταν είναι μεγάλος, η διαδικασία οδηγεί σε καταστροφικά αποτελέσματα: κάθε ευρώ περικοπών κοστίζει πάνω από ένα ευρώ χαμένης παραγωγής και, άρα, μεγαλώνει την αναλογία χρέους προς ΑΕΠ. Υπάρχουν δύο τρόποι υπολογισμού αυτού του πολλαπλασιαστή: είτε με τη βοήθεια μιας ιστορικής ανάλυσης είτε με την κατασκευή ενός οικονομικού μοντέλου που θα μελετά τη σχέση ανάμεσα στους συντελεστές αυτούς. Κανείς από τους δύο τρόπους δεν είναι ουδέτερος. Πίσω τους βρίσκονται συγκεκριμένοι άνθρωποι, συγκεκριμένες ιδεολογίες και συγκεκριμένα συμφέροντα. Στην περίπτωση της συνταγής που ακολουθείται στην Ευρώπη για την αντιμετώπιση της κρίσης, ο πολλαπλασιαστής που επελέγη είναι εκείνος που ισχύει σε φυσιολογικές συνθήκες: 0,5. Με άλλα λόγια, για κάθε ευρώ περικοπής δαπανών ή αύξησης φόρων, το ΑΕΠ θα μειωθεί κατά μισό ευρώ. Κανείς δεν ξέρει ποιος και με ποιο τρόπο έφτασε σε αυτό το ποσοστό. Ο Ολιβιέ Μπλανσάρ και ο Ντάνιελ Λι δηλώνουν πλήρη άγνοια. Εκείνο που βεβαιώνουν όμως αυτοί οι δύο κορυφαίοι οικονομολόγοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου σε δύο εκθέσεις τους (η μία τον περασμένο Οκτώβριο και η άλλη την 3η Ιανουαρίου) είναι ότι η επιλογή αυτή ήταν «προφανώς» λανθασμένη.
Σε περίοδο κρίσης, όλος ο κόσμος πανικοβάλλεται. Οι άνθρωποι δεν συμπεριφέρονται με προβλέψιμο τρόπο. Ο πολλαπλασιαστής θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον δύο, αν όχι τρεις φορές μεγαλύτερος. Με άλλα λόγια, οι επιπτώσεις της λιτότητας είναι δύο με τρεις φορές μεγαλύτερες από αυτό που είχε προβλεφθεί.

Οχι πως δεν το είχαμε καταλάβει. Το διαβάζουμε στους δείκτες της ανεργίας. Το βλέπουμε καθημερινά στα κλειστά μαγαζιά, στα συσσίτια, στους ανθρώπους που ψάχνουν τα σκουπίδια. Τώρα το αναγνωρίζει επισήμως και το ΔΝΤ. Για να είμαστε δίκαιοι, το Ταμείο ήταν πάντα λιγότερο ενθουσιώδες από τα άλλα μέλη της τρόικας για τη λιτότητα. Και όπως έγραφε πρόσφατα ο Πολ Κρούγκμαν στο μπλογκ του, τα κακά νέα είναι ότι σε mea culpa προχωρεί μόνο το ΔΝΤ. «Οι ευρωπαίοι ηγέτες που προκάλεσαν στις υπερχρεωμένες χώρες πόνο ανάλογο με την κρίση του 1929 χωρίς να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των αγορών, επιμένουν ότι η λύση θα έλθει μέσα από ακόμη μεγαλύτερο πόνο».

Προσοχή: οι δύο οικονομολόγοι του ΔΝΤ δεν αμφισβητούν την ανάγκη της δημοσιονομικής προσαρμογής. Καμιά χώρα δεν μπορεί να ξοδεύει περισσότερα από όσα κερδίζει κι όταν το κάνει πρέπει να αλλάζει ρότα. Γι” αυτή την αλλαγή, όμως, χρειάζεται χρόνος. Το έγκλημα που διαπράχθηκε εναντίον της Ελλάδας και όλου του ευρωπαϊκού Νότου είναι ότι απαιτήθηκαν πάρα πολλά σε πάρα πολύ λίγο χρόνο.
Και τότε γιατί η Ιρλανδία μοιάζει να τα καταφέρνει και ελπίζει να βγει φέτος από το Μνημόνιο; Δεν ακολουθήθηκε και εκεί σκληρή λιτότητα; Ναι – αλλά κάθε χώρα είναι διαφορετική. Οπως επισημαίνει ο ανταποκριτής της «Μοντ» στο Λονδίνο, υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους η λιτότητα στην Ιρλανδία οδήγησε σε αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Ο πρώτος είναι οικονομικός: η χώρα στηρίχθηκε στο μοντέλο που την είχε καταστήσει στο παρελθόν «κελτικό τίγρη», τις εξαγωγές (κάτι που στην Ελλάδα ή στην Πορτογαλία δεν είναι τόσο εύκολο). Ο δεύτερος είναι πολιτικός: οι Ιρλανδοί έχουν την πεποίθηση ότι είναι εν μέρει υπεύθυνοι για την κρίση, κατά συνέπεια αποδέχθηκαν τη λιτότητα ως μια δίκαιη «τιμωρία». Εμείς, αντίθετα, θεωρούμε ότι για όλα φταίνε οι ξένοι.
Φταίνε για αρκετά, είναι γεγονός. Μαζί λοιπόν με τα καθήκοντα που έχουμε στο εσωτερικό της χώρας – πάταξη της φοροδιαφυγής, ιδιωτικοποιήσεις, προσέλκυση επενδύσεων, άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων – πρέπει να υπερασπιστούμε μαχητικά το δίκιο μας στην Ευρώπη. Δεν είμαστε μόνοι. Ο Πρόεδρος της Πορτογαλίας Καβάκο Σίλβα παρέπεμψε πρόσφατα τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης στο Ανώτατο Δικαστήριο, χαρακτηρίζοντάς τον άδικο. Το Δημοκρατικό Κόμμα της Ιταλίας, που όλα δείχνουν ότι θα κερδίσει τις εκλογές του επόμενου μήνα, αμφισβητεί την ισχύουσα οικονομική ορθοδοξία. Το ίδιο κάνουν σε ένα βαθμό και οι γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες, που πιθανότατα θα είναι ο εταίρος της Ανγκελα Μέρκελ στην επόμενη γερμανική κυβέρνηση. Αλλά ο ισχυρότερος, και πιο απροσδόκητος, σύμμαχός μας είναι το… ΔΝΤ. Ετσι, για να τελειώνουμε με τα εύκολα συνθήματα, την καταστροφολογία και τη γενικότερη μπουρδολογία.

Στο τελευταίο του βιβλίο με τον τίτλο «Αποκάλυψη τώρα», ο 70χρονος ισπανός κοινωνιολόγος και δημοσιογράφος Βιθέντε Βερντού παρατηρεί ότι οι βιβλικές προφητείες ανταποκρίνονται απολύτως στους τίτλους των σημερινών ευρωπαϊκών εφημερίδων. «Ζούμε το τέλος μιας εποχής και γι” αυτό ακριβώς μιλά η Αποκάλυψη του Ιωάννη», γράφει. Τέλος εποχής στον πολιτικό, στον οικονομικό αλλά και στον ηθικό τομέα. Ενα τέλος εποχής όπου κυριαρχεί η Μέρκελ, «ο Αντίχριστος του 21ου αιώνα». Αλλά υπάρχουν ενδείξεις ελπίδας, η κρίση δημιουργεί δίκτυα αλληλεγγύης, το βλέπει ο Βερντού στην Ισπανία, το διαπιστώσαμε και εμείς άλλη μία φορά τις γιορτές με τη συγκλονιστική ανταπόκριση του κόσμου στην εκστρατεία του Δήμου Αθηναίων για τους άπορους, θα τον περάσουμε τον κάβο και θα μείνουμε όρθιοι.