ΚΥΡΙΑΚΗ

με ελεύθερη γνώμη


ΑΠΟΨΗ:ΠΕΝΤΕ ΚΡΙΣΙΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ 
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΗ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ...



ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ*

Παρακολουθώντας την άμμο στην κλεψύδρα των ταμειακών διαθεσίμων του Δημοσίου να αδειάζει με ταχύτητα και ταυτόχρονα οι διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές να μην καταλήγουν σε συμφωνία, τα παρακάτω πέντε ερωτήματα απασχολούν την ελληνική κοινή γνώμη:

• Ποια θα είναι η στάση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Ευρωζώνης σε σχέση με το Grexit; Οι Ευρωπαίοι εταίροι θα εξαντλήσουν κάθε μέσο για να αποτραπεί κάποιο διεθνές χρεοκοπικό γεγονός ή Grexit. Το θέμα είναι κυρίως πολιτικό και ειδικά για την Ελλάδα υπάρχουν και σοβαρές γεωπολιτικές προεκτάσεις. Εντέλει δεν αφήνεις π.χ. τους Δήμους Μενιδίου ή Ζακύνθου να φύγουν από την Ελλάδα επειδή χρεοκόπησαν.

Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως η ΕΚΤ θα αυξήσει το ποσό των εντόκων που μπορούν να αγοραστούν από τις ελληνικές τράπεζες για να χρηματοδοτήσουν το ελληνικό Δημόσιο. Σημαίνει όμως ότι θα παρακολουθεί προσεκτικά το επίπεδο της ρευστότητας που θα αντλούν οι ελληνικές τράπεζες από το ευρωσύστημα, αυξάνοντας σταδιακά το πλαφόν του ELA.

Στο ίδιο πλαίσιο, η Ευρωζώνη ενδεχομένως να εκταμιεύσει υποδόσεις εάν υπάρξει συμφωνία για το σύνολο των μεταρρυθμίσεων και κατόπιν ψήφισης μέρους των νομοσχεδίων από τη Βουλή.

• Θα εφαρμοστούν μέτρα ελέγχου κίνησης κεφαλαίων στις ελληνικές τράπεζες; Και σε ποια φάση; Οσο η Ελλάδα θα αποπληρώνει κανονικά τις διεθνείς υποχρεώσεις (π.χ. προς ΔΝΤ), η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει να τη στηρίζει με τη σταδιακή αύξηση του ELA. Εάν αυτό σταματήσει να συμβαίνει, τότε η ΕΚΤ θα κλείσει την πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών στη ρευστότητα του ELA. Αυτό θα σημάνει την εφαρμογή μέτρων ελέγχου κίνησης κεφαλαίων.

Η εφαρμογή αυτών των μέτρων παραπέμπει σε διακοπή της λειτουργίας των τραπεζικών καταστημάτων, σε αναλήψεις με ημερήσιο ή εβδομαδιαίο πλαφόν και σε ουρές στα ΑΤΜ. Στην Ελλάδα, οι επιπτώσεις θα είναι εξαιρετικά αρνητικές, ειδικά για τους συνταξιούχους, οι οποίοι συστηματικά αρνούνται την έκδοση τραπεζικών καρτών για την ανάληψη μετρητών από τα ΑΤΜ.

Τα μέτρα δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο στην Ευρωζώνη, είχαμε κάτι παρόμοιο στην Κύπρο πριν από δύο χρόνια, αλλά για διαφορετικό λόγο. Εκεί υπήρχε σοβαρό πρόβλημα κεφαλαιακής επάρκειας (φερεγγυότητας) των κυπριακών τραπεζών, το οποίο είναι σημαντικότερο και προστίθεται στο πρόβλημα ρευστότητας. Στην ελληνική περίπτωση, οι συστημικές τράπεζες έχουν περάσει με επιτυχία τα πρόσφατα stress tests και είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες (άρα δεν τίθεται ζήτημα «κουρέματος» καταθέσεων).

Παρ’ όλα αυτά, όπως συνέβη και στην περίπτωση της Κύπρου, θα προκληθεί ανακοπή της οικονομικής δραστηριότητας και κοινωνική αναστάτωση. Σε καμία περίπτωση, αυτές οι εξελίξεις δεν παραπέμπουν σε Grexit.

• Η κυβέρνηση εάν θα πρέπει να επιλέξει, να επιλέξει να μην αποπληρώσει τις υποχρεώσεις προς το εσωτερικό ή τις διεθνείς υποχρεώσεις; Εάν η κυβέρνηση όντως δεν επιθυμεί τη ρήξη και επιθυμεί τη γρήγορη επαναφορά της πολιτικής σταθερότητας και της ανάπτυξης μετά την επίτευξη της συμφωνίας, τότε δεν θα πρέπει να επιλέξει τη μη αποπληρωμή των διεθνών υποχρεώσεών της. Κι αυτό, γιατί εάν θα έχουμε διεθνές πιστωτικό γεγονός, αυτό δεν θα είναι αναστρέψιμο σε μεσοπρόθεσμό χρονικό ορίζοντα, με αποτέλεσμα η ελληνική οικονομία να εισέλθει σε μια νέα φάση ύφεσης.

• Η στάση πληρωμών προς το εσωτερικό σημαίνει χρεοκοπία; Μπορεί να συμβεί χρεοκοπία στο πλαίσιο της Ευρωζώνης; Η στάση πληρωμών προς το εσωτερικό αποτελεί χρεοκοπικό γεγονός αλλά, συγκρινόμενη με την αθέτηση της αποπληρωμής των διεθνών υποχρεώσεων, είναι χαμηλότερης έντασης. Παρ’ όλα αυτά, η στάση πληρωμών θα εντείνει την έλλειψη ρευστότητας, θα παρατείνει την εσωτερική υποτίμηση αυξάνοντας με αυτό τον τρόπο και την πολιτική αβεβαιότητα.

• Τι είναι τα IOUs και πού έχουν εφαρμοστεί; Μπορεί αυτό να συμβεί στην Ευρωζώνη; Οσο δεν έχουμε την επίτευξη συμφωνίας τόσο η αβεβαιότητα θα παρατείνεται. Σταδιακά η ελληνική κυβέρνηση θα δυσκολεύεται να πληρώσει το σύνολο των μισθών και συντάξεων. Τότε ενδεχομένως να αναγκαστεί να εκδώσει διατακτικές/κουπόνια/IOUs (συντομογραφία του «I owe you») για τις οφειλές της. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να πληρώνει τους μισθούς/συντάξεις σε ευρώ και τα επιδόματα/επικουρικές σε IOUs. Η πληρωμή με IOUs δεν έχει ξανασυμβεί στην Ευρωζώνη αλλά συνέβη πριν από λίγα χρόνια σε μία πολιτεία των ΗΠΑ, η οποία είναι ζώνη ενιαίου νομίσματος όπως η Ευρωζώνη. Από την εμπειρία της Καλιφόρνιας το 2008, μαθαίνουμε ότι τελικά τα IOUs οδηγούν τελικά σε «κούρεμα» συντάξεων και μισθών.

Συνοψίζοντας, η μεγάλη εικόνα δείχνει ότι μετά τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου, το ενδεχόμενο Grexit έχει ελαχιστοποιηθεί. Κι αυτό, γιατί η ελληνική πλευρά συμφώνησε στην 4μηνη παράταση του Μνημονίου και στη λίστα των μεταρρυθμίσεων.

Εάν η κατάσταση πολιτικής αβεβαιότητας συνεχιστεί, ενδεχομένως να δούμε την εφαρμογή μέτρων ελέγχου κίνησης κεφαλαίων. Επίσης, στην προσπάθεια αποπληρωμής υποχρεώσεων προς το εσωτερικό, η ελληνική κυβέρνηση ενδεχομένως να χρησιμοποιήσει IOUs, τα οποία θα λειτουργήσουν ως δεύτερο νόμισμα μέχρι την αποκατάσταση της σταθερότητας.

Σε κάθε περίπτωση, τα παραπάνω μέτρα -εάν εφαρμοστούν- θα είναι εξαιρετικά αρνητικά για την οικονομία και την κοινωνία. Παρ’ όλα αυτά, ενδεχομένως να αποτελέσουν τους καταλύτες για την επίτευξη συμφωνίας και την αποκατάσταση της πολιτικής σταθερότητας.

* Οικονομολόγος. Εχει διατελέσει υψηλόβαθμο διευθυντικό στέλεχος σε πολυεθνικούς χρηματοοικονομικούς οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό.