ΣΑΒΒΑΤΟ                                                                                 

                                

                                                               ..και καφεδάκι 

ΚΑPOOR: ΤΑ ΣΥΝ ΚΑΙ ΠΛΗΝ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΚΟΡΥΦΗΣ...

Την αποτίμηση των αποτελεσμάτων της συνόδου κορυφής επιχειρεί το think tank Re-Define και ο επικεφαλής του S. Kapoor, ο οποίος είναι τεχνοκρατικός σύμβουλος ευρωπαίων αξιωματούχων. Σύμφωνα με την ανάλυσή του, τα καλά νέα είναι ότι ελήφθησαν τέσσερις πολύ σημαντικές αποφάσεις: 

1. Αποφασίστηκε να περάσει σταδιακά στα χέρια της ΕΚΤ η άμεση εποπτεία των τραπεζών της ευρωζώνης. 

2. Αποφασίστηκε να επιτραπεί, κατ’ αρχάς, η χρήση των ευρωπαϊκών ταμείων διάσωσης -του EFSF και του ESM- για την άμεση ένεση κεφαλαίων στις προβληματικές τράπεζες. 

3. Αποφασίστηκε η παραίτηση από το status του προνομιακού πιστωτή που είχαν ζητήσει τα κράτη-μέλη για τον ESM, σε ό,τι αφορά την ισπανική διάσωση. 

4.Υπήρξε συμφωνία για την ενεργή στήριξη της Ισπανίας και της Ιταλίας μέσω της αγοράς ομολόγων από το EFSF-ESM, προκειμένου να αποκλιμακωθεί το spread του δανεισμού τους. 

Και τώρα τα κακά νέα: 

1. Η απόφαση να παραχωρηθεί στην ΕΚΤ η εποπτεία θα χρειαστεί χρόνια για να εφαρμοστεί σωστά και εγείρει σημαντικά ερωτήματα αναφορικά με την υπευθυνότητα, τη συγκέντρωση εξουσίας, το έμψυχο δυναμικό και το μέλλον της ενιαίας αγοράς στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.

2. Η απόφαση για ένεση κεφαλαίων, όπως έχει δηλωθεί, μπορεί να υλοποιηθεί μόνο όταν έχει παραχωρηθεί η εποπτεία στην ΕΚΤ - και ως εκ τούτου όχι στο άμεσο μέλλον-, έτσι η βραχυπρόθεσμη επίδραση αυτής της απόφασης είναι μάλλον περιορισμένη. Και θα σήμαινε αλλαγές στις οδηγίες του ESM που θα απαιτούσαν πολύ καιρό να θεσπιστούν, εάν βεβαίως μπορούσε να υπάρξει πολιτική συμφωνία. 

Επίσης, ως προαπαιτούμενο για κάτι τέτοιο, οι μη προνομιούχοι αλλά ακόμα και οι προνομιούχοι ομολογιούχοι των τραπεζών στις οποίες εξετάζεται να χορηγηθεί βοήθεια πιθανότατα θα αναγκάζονταν να δεχθούν «κούρεμα», για το οποίο δεν υπάρχουν ακόμα οι νομικοί μηχανισμοί, ενώ πιθανότατα δεν θα υπάρξει ποτέ και η πολιτική προθυμία για κάτι τέτοιο. 

3. Οι σχολιαστές δίνουν μεγάλη σημασία στην απόφαση για παραίτηση από το status του προνομιακού πιστωτή στην περίπτωση της Ισπανίας, όμως νομίζουμε πως το θέμα αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό. Σε κάθε περίπτωση, θα ήταν αδύνατον να διατηρηθεί το status του προνομιακού πιστωτή την ώρα όπου γίνεται ένεση κεφαλαίων στις τράπεζες. Επίσης, αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι εάν θα αποφασιστεί το ίδιο και για την Ιταλία, αφού η στήριξη γι’ αυτήν τη χώρα αναμένεται να έρθει με τη μορφή αγοράς ομολόγων και όχι κεφαλαιακής ένεσης τραπεζών. 

4. Η απόφαση για συμφωνία ενεργοποίησης των αγορών ιταλικών και ισπανικών κρατικών ομολόγων από το EFSF-ESM δεν έχει λεπτομέρειες, όπως για παράδειγμα εάν αυτό θα συμβεί όταν τα επιτόκια θα πιάσουν ένα συγκεκριμένο πλαφόν, ποιο θα είναι αυτό το πλαφόν, εάν θα έχουν προτεραιότητα ή θα είναι ισάξια με αυτά των ιδιωτών ομολογιούχων. Χωρίς απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, είναι δύσκολο να πούμε πόσο σημαντική είναι η συγκεκριμένη απόφαση. Αυτό που είναι ξεκάθαρο, πάντως, είναι η περιορισμένη δύναμη πυρός του EFSF-ESM και το γεγονός πως το 25% των κεφαλαίων αυτών έρχεται από προβληματικές χώρες, γεγονός που περιορίζει τις δυνατότητες του προγράμματος. 

Για ποιον λόγο αυτά είναι καλά νέα ή γιατί μπορεί να αποδειχθούν κακά; Ας εξετάσουμε το κάθε συμπέρασμα ξεχωριστά: 

Η ΕΚΤ ως επόπτης των τραπεζών της ευρωζώνης 

Στην πορεία της κρίσης, τα πρότυπα της τραπεζικής εποπτείας σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. ήταν γενικά ελλιπή, όμως με μεγάλες διαφορές ως προς το πόσο ελλιπή, ανάλογα με τη χώρα. Η διαφορά στην ποιότητα της εποπτείας ήταν μεγάλη και αντιστρόφως ανάλογη προς τις σχέσεις τραπεζικού κλάδου-ρυθμιστικών αρχών και επάρκειας. Αυτό συνεχίζει να ισχύει ακόμα και μετά την κρίση και εκδηλώνεται με διάφορες μορφές, συμπεριλαμβανομένων και των τελείως διαφορετικών προτύπων που οι επόπτες εφαρμόζουν στα stress tests και στις ασκήσεις ανακεφαλαιοποίησης της ΕΒΑ. 

Η παραχώρηση της εποπτείας στην ΕΚΤ θα σήμαινε ότι η ποιότητα της εποπτείας σε όλη την ευρωζώνη θα γινόταν πιο ομοιόμορφη και ίσως καλύτερη. 

Οι κεντρικές τράπεζες, στον ρόλο τους ως ύστατοι δανειστές, υποτίθεται ότι δανείζουν τόσα όσα χρειάζονται οι φερέγγυες, αλλά χωρίς ρευστότητα κεντρικές τράπεζες. Συχνά όμως, όπως έγινε και σε αυτήν την κρίση, είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει διαχωρισμός αφερεγγυότητας και έλλειψης ρευστότητας. 

Ένας από τους λόγους για τους οποίους η ΕΚΤ δεν έκανε περισσότερα για να στηρίξει το τραπεζικό σύστημα ήταν ότι η εμπιστοσύνη της στις εθνικές εποπτικές αρχές ήταν μάλλον περιορισμένη. Οι φόβοι της ότι οι εθνικές εποπτικές αρχές θα υπερτόνιζαν τα ισχυρά σημεία των εποπτευομένων τους και θα υποβάθμιζαν τις αδυναμίες τους επιβεβαιώθηκαν για παράδειγμα όταν αποκαλύφθηκε η πραγματικά άσχημη κατάσταση των ισπανικών και των ιρλανδικών τραπεζών,  αφότου τους δόθηκε το «πιστοποιητικό υγείας» από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές. 

Η ΕΚΤ έχει δηλώσει πως θα ήταν πολύ πιο πρόθυμη να στηρίξει τις τράπεζες και μάλιστα πιο γρήγορα εάν είχε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη ότι γνωρίζει την πραγματική κατάσταση. Η απόφαση για την ανάθεση της εποπτείας σε αυτήν θα την κάνει να αισθανθεί πιο άνετα να παίξει τον ρόλο του ύστατου δανειστή. 

Οι κεντρικοί τραπεζίτες -ιδιαίτερα εάν δεν μπορούν να απολυθούν, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση της ΕΚΤ-, είναι πιο πιθανό να είναι ανεξάρτητοι και λιγότερο περιορισμένοι από συγκεκριμένα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, στα οποία έχουν δείξει ότι είναι ευάλωτες οι εθνικές εποπτικές αρχές. Έτσι, η εποπτεία της ΕΚΤ μπορεί να είναι όχι μόνο πιο ισορροπημένη, αλλά και αυστηρότερη και πιο ανεξάρτητη. 

Τα λιγότερο καλά νέα έχουν διάφορες μορφές. Η πρώτη και κυριότερη είναι ότι οποιαδήποτε ρεαλιστική μεταφορά των εποπτικών εξουσιών στην ΕΚΤ θα χρειαστεί πολλά χρόνια για να λάβει χώρα. 

Η ΕΚΤ δεν έχει τη δυνατότητα για κάτι τέτοιο ακόμα και, δεδομένων των γεγονότων διεθνώς, θα χρειαζόταν πραγματικά πολύ χρόνο για να δημιουργήσει τη δυνατότητα αυτή, ασχέτως με το πόσο γρήγορα υλοποιηθεί ένα πρόγραμμα προσλήψεων. Η παραχώρηση των εξουσιών στην ΕΚΤ μπορεί να είναι πολιτικά αποτελεσματική, όμως όλα τα τρέχοντα προβλήματα με τις εθνικές εποπτικές αρχές θα παραμείνουν. Αυτή μπορεί να είναι ενδιάμεση μόνο λύση. 

Η δεύτερη ανησυχία αφορά τη θεσμική υπερβολή. Η εποπτεία απαιτεί σημαντικό έμψυχο δυναμικό και το 6μελές εκτελεστικό συμβούλιο της ΕΚΤ ήδη παραπονιέται ότι πιέζεται πολύ όταν απουσιάζει κάποιο από τα έξι μέλη του. Πώς θα μπορέσουν να κάνουν ποιοτική δουλειά με την ίδια διοίκηση όταν αυτή η δουλειά είναι τόσο εκτεταμένη; Και η απόλυτη ευθύνη δεν μπορεί να περάσει στο προσωπικό που έχει προσληφθεί διότι την ευθύνη πρέπει να την έχει το εκτελεστικό συμβούλιο. 

Η τρίτη ανησυχία σχετίζεται με το γεγονός πως με αυτήν την κίνηση η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα γίνεται η Ευρωπαϊκή (Σούπερ) Κεντρική Τράπεζα. Ως κεντρική τράπεζα που είναι ο αποκλειστικός υποστηρικτής ενός νομίσματος χωρίς ανάλογα ισχυρή δημοσιονομική εξουσία που να την ελέγχει, η ΕΚΤ είναι ήδη δυσανάλογα ισχυρή σε σχέση με άλλες κεντρικές τράπεζες. 

Επίσης, δεδομένου ότι η εξουσία μπορεί να φύγει από εκείνη μόνο εάν υπάρξει αλλαγή της Συνθήκης, η ΕΚΤ έχει πολύ μεγαλύτερη ανεξαρτησία σε σχέση με την Τράπεζα της Αγγλίας ή τη Fed. Η 8ετής θητεία των μελών του εκτελεστικού συμβουλίου είναι επίσης πιο μακροχρόνια απ’ ό,τι ισχύει στις περισσότερες κεντρικές τράπεζες, ενώ τα μέλη δεν μπορούν να απολυθούν. 

Αυτό είναι μια άνευ προηγουμένου συγκέντρωση εξουσίας και, μετά την επιστολή της ΕΚΤ προς τον πρώην Ιταλό πρωθυπουργό Silvio Berlusconi, με την οποία του ζητούσε μεταρρυθμίσεις σε αντάλλαγμα τη στήριξή της, πολλοί αισθάνονται πως η τράπεζα υπερβαίνει τις εξουσίες της και υπαγορεύει στις δημοσιονομικές αρχές τι θα πρέπει να κάνουν. 

Η τέταρτη ανησυχία έχει να κάνει με το πόσο λίγο υπόλογη είναι η ΕΚΤ στα δημοκρατικά εκλεγμένα σώματα. Ο πρόεδρός της κάνει τακτικές παρουσιάσεις και δέχεται ερωτήσεις από την επιτροπή ECON του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όμως δεν είναι επισήμως υπόλογος σε αυτήν. Ούτε είναι υποχρεωμένος να απαντήσει στις ερωτήσεις. Η παντελείς έλλειψη δημοκρατικού ελέγχου και η ελάχιστη διαφάνεια στο πώς ενεργεί η ΕΚΤ θα πρέπει να είναι ζητήματα σοβαρής ανησυχίας, που πρέπει να διορθωθούν, προτού παρασχεθούν μεγαλύτερες εξουσίες σε αυτήν. 

Η πέμπτη και τελευταία ανησυχία είναι ότι οι περιορισμένες οδηγίες της ΕΚΤ σε ό,τι αφορά τον πληθωρισμό δεν είναι αρκετές να την καταστήσουν αποτελεσματικό επόπτη και θα πρέπει να επεκταθούν ώστε να περιλαμβάνουν την ανάπτυξη και τη δημοσιονομική σταθερότητα, διότι διαφορετικά η εποπτεία της μπορεί να είναι μονομερής. 

Ένεση κεφαλαίων στις τράπεζες 

Από καιρό μιλάμε για τον φαύλο χορό θανάτου κρατών-τραπεζών που συντελείται στην ευρωζώνη και για την ανάγκη να σπάσουν οι υπερβολικά ισχυροί δεσμοί μεταξύ των τραπεζών και των κρατών. Για να γίνει αυτό, εδώ και αρκετό διάστημα έχουμε πει ότι θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στον ESM να χορηγεί κεφάλαια άμεσα στις τράπεζες της ευρωζώνης.

Αυτό επιτέλους συμφωνήθηκε και είναι σημαντική πρόοδος. Επίσης, αυτό δεν θα ισχύει μόνο για την Ισπανία, αλλά και για χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιρλανδία και θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά το χρέος των κρατών με το να αφαιρέσει από τα βιβλία τους τη στήριξη που έχει παρασχεθεί στις τράπεζες και να το εντάξει στον ισολογισμό του ESM. 

Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί περιορισμοί στο συγκεκριμένο κομμάτι: Πρώτον, αυτό θα γίνει μόνο αφότου έχουν παραχωρηθεί στην ΕΚΤ εποπτικές εξουσίες - κάτι που μπορεί να διαρκέσει χρόνια. Έτσι, δεν θα μεταφραστεί σύντομα σε πραγματική στήριξη, όμως θα μπορούσε ίσως να χρησιμοποιηθεί ως μηχανισμός για την απόκτηση ποσοστών στις τράπεζες από τα αδύναμα κράτη, μειώνοντας έτσι το χρέος τους και αποδυναμώνοντας τους δεσμούς τους με αυτές. 

Δεύτερον, είναι μάλλον απίθανο αυτό να συμβεί χωρίς να υπάρξει πρώτα κάποιο ξεκαθάρισμα στις τράπεζες που σημαίνει απώλειες και πιθανά "κουρέματα" για τους μη προνομιούχους, ή ακόμα και για τους προνομιούχους ομολογιούχους. Θα περιλαμβάνει διαγραφή ή απομείωση μέρους του μετοχικού κεφαλαίου, συμπεριλαμβανομένου αυτού που διακρατούν τα κράτη. Ετσι η μείωση του χρέους για εκείνα μπορεί να μην είναι τόσο μεγάλη. 

Επιπλέον, όπως έχει τώρα η κατάσταση, δεν υπάρχει ευρωπαϊκός μηχανισμός για τη διάλυση των τραπεζών και αυτό θα πρέπει να γίνει. Ακόμα και οι εθνικοί μηχανισμοί διάλυσης, που μπορεί να είναι αποτελεσματικοί βραχυπρόθεσμα, δεν υπάρχουν στις περισσότερες προβληματικές οικονομίες. 

Τρίτον, αυτό θα καθιστούσε το EFSF-ESM πολύ πιο ριψοκίνδυνο και επιρρεπές στους πραγματικούς κινδύνους των ζημιών, που θα έκαναν την όλη διαδικασία ιδιαίτερα επίμαχη σε πολιτικό επίπεδο. Οποιαδήποτε χώρα θα μπορούσε να επιλέξει να τραβήξει την πρίζα και έτσι η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και αποτελεσματικότητα του μηχανισμού αυτού παραμένει αμφίβολη. 

Παραίτηση από την προτεραιότητα του EFSF-ESM

Η προτεραιότητα (seniority) δεν ήταν ποτέ μεγάλο πρόβλημα στην ισπανική διάσωση. Το πρόβλημα ήταν ότι πήρε τη μορφή δανείου αντί ένεσης κεφαλαίου. Εάν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε απλώς συμφωνήσει να παραιτηθεί από την προτεραιότητα χωρίς να αλλάξει τη μορφή της διάσωσης, η επίπτωση στην εμπιστοσύνη της αγοράς θα ήταν πολύ περιορισμένη. 

Αυτό που είναι κρίσιμης σημασίας είναι η απόφαση να επιτραπεί στον ESM να δώσει κεφάλαια. Αυτό βεβαίως δεν μπορεί να γίνει όταν είναι προνομιούχος πιστωτής. Οι ενέσεις κεφαλαίου (equity) είναι εξ ορισμού υποδεέστερες (junior) σε σχέση με τα ομόλογα και έτσι ο ESM, όταν του επιτραπεί να κάνει ενέσεις κεφαλαίου, ουσιαστικά θα γίνει μη προνομιούχος πιστωτής σε σχέση με τους υφιστάμενους ομολογιούχους. 

Αυτό που θα έχει πραγματικά σημασία, σε ό,τι αφορά την προτεραιότητα, θα είναι εάν αυτό θα ισχύσει και για την Ιταλία. Η παραίτηση από την προτεραιότητα για την Ιταλία έχει πραγματικά σημασία ιδιαίτερα εάν η στήριξη για τη χώρα έρθει υπό τη μορφή αγοράς ομολόγων από το EFSF-ESM. Οι αγορές από τη δευτερογενή αγορά, όπως αυτές που έκανε η ΕΚΤ, δεν είναι αποτελεσματικές όταν είναι περιορισμένες και έχουν ενσωματωμένη την προτεραιότητα. 

Επίσης, είναι άλλο να παραιτηθείς από την προτεραιότητα και άλλο να το πιστέψει η αγορά. Είναι δύσκολο να δούμε πώς μπορεί να υπάρξει αξιόπιστη δέσμευση ως προς αυτό, ιδιαίτερα καθώς θα αυξάνεται το ποσό της στήριξης που θα δίνεται στην Ιταλία. 

Στήριξη της Ιταλίας και της Ισπανίας μέσω της αγοράς ομολόγων 

Αυτό το σημείο της ανακοίνωσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν έχει σχεδόν καμία λεπτομέρεια και ως εκ τούτου είναι δύσκολο να το κρίνουμε. 

Τα καλά νέα είναι ότι κάτι θα γίνει για να μειωθεί το κόστος δανεισμού της Ιταλίας και της Ισπανίας. Τα άσχημα είναι ότι στην καλύτερη περίπτωση απλώς θα αγοράσει χρόνο και κατά πάσα βεβαιότητα αυτός δεν θα είναι αρκετός. 

Σε πολιτικό επίπεδο, είναι σημαντικό οι ηγέτες της Ισπανίας και της Ιταλίας να μην θεωρηθεί ότι υποκύπτουν στους όρους που θέτουν οι ευρωπαϊκές αρχές. Οι κυβερνήσεις των χωρών που εντάχθηκαν σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα διάσωσης υπό όρους ανετράπησαν. Έτσι, μια καταρχήν συμφωνία θα πρέπει να λέει ότι οι μόνοι όροι που θα εφαρμοστούν για την ενεργοποίηση του προγράμματος αυτού θα είναι πολιτικές που τα κράτη-μέλη είναι ήδη νομικά υποχρεωμένα να τηρούν στο πλαίσιο των νέων κανονισμών της οικονομικής διακυβέρνησης της Ε.Ε. 

Η συμφωνία που απλώς θα μεταφέρει τις υφιστάμενες δεσμεύσεις σε ένα μνημόνιο κατανόησης και θα προσθέτει ένα χρονοδιάγραμμα είναι ένας καλός συμβιβασμός μεταξύ των συμφερόντων των πιστωτριών και των δανειοληπτριών χωρών. Υπάρχει άλλος ένας περιορισμός και αυτός αφορά το ότι μόνο οι χώρες «με καλή συμπεριφορά» θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στις διευκολύνεις αυτές. Αυτό είναι καλό σε όρους πειθαρχίας και θα βοηθήσει ώστε να είναι υπόλογη η κυβέρνηση που θα διαδεχθεί την κυβέρνηση Monti, όμως την ίδια ώρα υπονομεύει την πίστη στην αποτελεσματικότητα της στήριξης με το να εισάγει ένα στοιχείο αβεβαιότητας. 

Δεν γνωρίζουμε ακόμα αν αυτό το σχέδιο θα ενεργοποιηθεί αυτόματα για να δημιουργήσει ένα ταβάνι στα κόστη δανεισμού, γεγονός που θα ήταν καλή πολιτική. Δεν γνωρίζουμε επίσης ποιο θα είναι αυτό το ταβάνι - π.χ. ένα πλαφόν 4-5% θα ήταν καλό, ένα πλαφόν 7% θα ήταν κακό. 

Ένας άλλος περιορισμός του σχεδίου είναι ότι το μέγεθός του είναι μικρό και αυτό θα μειώσει την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητά του.

www.euro2day.gr