ΣΑΒΒΑΤΟ..
με καφεδάκι


ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,ΠΑΛΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ...


Η αιγυπτιακή εξέγερση του 2011 έγινε για πολλούς λόγους, αλλά ένα σύνθημα που ένωνε σχεδόν όλους τους Αιγύπτιους ήταν η ανάγκη για μια νέα συνταγματική τάξη - κάτι που θα προωθούσε τη δημοκρατία και θα διασφάλιζε ότι η κυβέρνηση εξυπηρετεί τα συμφέροντα του συνόλου της κοινωνίας. Δυσαρεστημένος με το αποτέλεσμα, ένας μεγάλος αριθμός Αιγυπτίων συμμετείχε σε νέες διαδηλώσεις, στις 30 Ιουνίου. Για άλλη μια φορά, οι λαϊκές διαδηλώσεις κορυφώθηκαν με τη στρατιωτική παρέμβαση, αυτή την φορά για να ανατρέψει τα αποτελέσματα της προηγούμενης επανάστασης. Και πάλι, οι στρατηγοί καθαίρεσαν τον Πρόεδρο και ανέστειλαν το σύνταγμα. Αλλά αυτή την φορά, τα θύματα ήταν ο Μοχάνεντ Μόρσι και το σύνταγμα που είχε εγκριθεί σε δημοψήφισμα μόλις ένα χρόνο πριν. Τώρα οι Αιγύπτιοι θέλουν να προσπαθήσουν, για ακόμη μια φορά, να δημιουργήσουν ένα δημοκρατικό και σταθερό μέλλον. Δυστυχώς, δεν είναι δυνατόν να επιτύχουν τον αρχικό τους στόχο άμεσα.

Αυτό δεν οφείλεται στο γεγονός ότι οι Αιγύπτιοι δεν έχουν καμία συνταγματική παράδοση. Έχουν, άλλωστε. Χρονολογείται παλαιότερα από εκείνη πολλών ευρωπαϊκών χωρών. Ούτε φταίει ότι η αιγυπτιακή συνταγματική παράδοση στερείται εκλεπτυσμένων λύσεων, πλούτου ιδεών ή ευρείας απήχησης. Τα έχει όλα αυτά.

Αυτό που λείπει από τους Αιγυπτίους, όμως, είναι μια στέρεα παράδοση σύνταξης συντάγματος. Τα κοινότυπα διαδικαστικά προβλήματα ήταν η αχίλλειος πτέρνα τής μετάβασης του 2011, και τώρα το Σώμα που έκανε όλα αυτά τα λάθη, η Ανώτατη Αρχή του Αιγυπτιακού Στρατού, προωθεί ένα νέο οδικό χάρτη. Αυτό το νέο σχέδιο όχι μόνο έχει μερικά από τα ίδια ελαττώματα του παλιού, αλλά θα τεθεί σε εφαρμογή και ε μια ατμόσφαιρα κάθε άλλο παρά ευνοϊκή για την επιτυχία του.

Το 2011, υπήρχε λόγος αισιοδοξίας. Υπήρξε ευρεία συναίνεση στην Αίγυπτο ότι ένα νέο σύνταγμα θα πρέπει να είναι δημοκρατικό, να προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα και να περιορίζει τη δύναμη του Προέδρου, η οποία, υπό τον έκπτωτο ηγέτη Χόσνι Μουμπάρακ, ήταν σχεδόν απεριόριστη. Οι διαφωνίες σχετικά με τον κατάλληλο συνταγματικό ρόλο τής θρησκείας ήταν μερικές φορές βαθιές, αλλά οι συντάκτες ήταν σε θέση να έρθουν σε κάποιους λογικούς συμβιβασμούς.

Το σύνταγμα που συνέταξαν εκπλήρωσε μερικούς από τους στόχους των επαναστατών. Και το περιεχόμενο ήταν πολύ λιγότερο προβληματικό από ό,τι ισχυρίστηκαν ορισμένοι επικριτές του. Αλλά η διαδικασία αυτή άφησε μια πολύ πικρή γεύση σε πολλούς. Οι νομοθέτες ακολούθησαν τις διαδικασίες που ξεκίνησαν αμέσως μετά την εξέγερση του 2011. Ωστόσο, οι διαδικασίες αυτές στηρίχθηκαν στη δύναμη της θέλησης μιας άκαμπτης πλειοψηφίας, όχι σε μια συνολική μελέτη των ζητημάτων.

Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι Αιγύπτιοι διέθεταν σύνταγμα αλλά όχι ευρέως αποδεκτούς κανόνες πολιτικού παιχνιδιού, και δεν υπήρχε εύκολος τρόπος να λύσουν τις διαφορές μεταξύ των ανταγωνιζόμενων φατριών. Κάποιες ευθύνες μπορούν να αποδοθούν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία χρησιμοποίησε το ειδικό εκλογικό της βάρος για να κυριαρχήσει στη διαδικασία. Κάποιες άλλες ευθύνες μπορούν να αποδοθούν στην αντιπολίτευση, της οποίας η κύρια στρατηγική θα μπορούσε να περιγραφεί συνοπτικά ως ένα αψίθυμο «όχι» σε οποιαδήποτε πρόταση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Στην πραγματικότητα, όμως, οι σπόροι των προβλημάτων της Αιγύπτου φυτεύτηκαν πολύ νωρίτερα, όταν ο στρατός αποφάσισε να ευνοήσει τις βιαστικές και βάσει πλειοψηφίας κινήσεις, κατά τη μεταβατική περίοδο του 2011. Και όχι μόνο αυτό, αλλά δημιούργησε κι ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Επικαλούμενος την «επαναστατική νομιμότητα», ο στρατός δήλωσε ότι μέχρι να γραφτεί το νέο σύνταγμα, οι κανόνες του παιχνιδιού θα ήταν αυτό που έλεγε κάθε φορά ο στρατός - ακόμη και αν ο στρατός άλλαζε άποψη. Όταν εξελέγη ο Μόρσι πριν γραφτεί το σύνταγμα, επικαλέστηκε την ίδια εξουσία. Στη συνέχεια, όταν ελίχθηκε μέσα στις ίδιες τις δικές του συνταγματικές δεσμεύσεις, το Νοέμβριο του 2012, προκειμένου να επισπεύσει τη διαδικασία, ουσιαστικά αντέγραψε τους στρατηγούς.

Το αποτέλεσμα ήταν μοιραίο. Ο Μόρσι και η Μουσουλμανική Αδελφότητα μπορεί να πήραν εκείνο που ήθελαν μεσοπρόθεσμα, αλλά το νέο τους σύνταγμα επέσπευσε την πτώση τους. Και τώρα, η Αίγυπτος έχει να αντιμετωπίσει ακόμη μία συνταγματική διαδικασία, πάλι υπό την πίεση των στρατηγών.

Η διαδικασία αυτή μοιάζει, επίσης, βιαστική και κακοσχεδιασμένη. Ο δικαστής Αντλί Μανσούρ, ο πρόεδρος του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου, μια συμπαθητική αλλά άγνωστη προσωπικότητα, έχει οριστεί να είναι Πρόεδρος, προφανώς με τη μονομερή εξουσία να εφαρμόζει την προσωρινή συνταγματική τάξη, κατά το δοκούν. Τα κρίσιμα ερωτήματα επί της διαδικασίας απλά παραλείπονται. Ο στρατός έχει υποσχεθεί να έχει συμβουλευτικό ρόλο, αλλά έχει ορίσει ασαφείς μηχανισμούς για να το κάνει. Οι στρατηγοί έχουν υποσχεθεί να διορίσουν μια επιτροπή για να κάνει τροποποιήσεις στο σύνταγμα του 2012 (που αποτελεί πιθανά έναν τρόπο για να αποφευχθεί οποιαδήποτε προσπάθεια να ανοίξει εκ νέου η συζήτηση για τις αγαπημένες διατάξεις τού στρατού στο εν λόγω κείμενο), αλλά παρείχε μικρή καθοδήγηση για το τι να τροποποιηθεί ή με ποιον τρόπο.

Ο οδικός χάρτης ορίζει, επίσης, ότι οι αποκαμωμένοι Αιγύπτιοι ψηφοφόροι θα κληθούν στις κάλπες ξανά και ξανά για να επανεκλέξουν τα δύο Σώματα του Κοινοβουλίου, τον νέο Πρόεδρο και (πιθανώς) για να εγκρίνουν τις συνταγματικές τροποποιήσεις. Το νομικό πλαίσιο που θα ρυθμίσει κάποιες από αυτές τις εκλογές θα πρέπει να τροποποιηθεί, αλλά για το πώς θα γίνει αυτό, μπορεί ο καθένας να κάνει τις εικασίες του (η άνω βουλή, η οποία κυριαρχείται από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, υπέβαλε εκλογικό νόμο για να ελεγχθεί από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, την περασμένη εβδομάδα. Το δικαστήριο δεν έχει ακόμη εγκρίνει την εν λόγω νομοθεσία, ούτε είναι σαφές ποιος θα κάνει τις αλλαγές στο νόμο, εφόσον το δικαστήριο πει ότι κάποιες αναθεωρήσεις είναι απαραίτητες).

Για να καλύψει αυτά τα κενά και τις αντιθέσεις, ο στρατός υπόσχεται και πάλι ότι όλα θα γίνουν με συναίνεση. Σε μια κοινωνία που είναι βαθύτατα διχασμένη, όμως, αυτό είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα. Αυτή την φορά, δεν υπάρχει η γλυκιά ικανοποίηση που μένει από μια λαϊκή εξέγερση. Αντ' αυτού, υπάρχει μια νικηφόρα αλλά διασκορπισμένη πλειοψηφία και μια πικραμένη ισλαμική μειονότητα. Υπάρχει μια σειρά πολιτικών παραγόντων οποίοι, κατά το τελευταίο έτος, ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο για το ποιος θα αποδειχτεί πιο κακόπιστος απέναντι στη δημοκρατία. Και υπάρχουν παραδόσεις στον αιγυπτιακό πολιτικό διάλογο που κάνουν τις φτηνές φιλονικίες να φαίνονται πολιτισμένες.

Κατά κάποιον τρόπο, η αιγυπτιακή πολιτική πρακτική μοιάζει με εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών - και οι δύο κοινωνίες προτιμούν τα πράγματα να γίνονται με το δικό τους τρόπο. Ακριβώς όπως μόνο λίγοι Αμερικανοί πολιτικοί ηγέτες θα είχαν να πουν κάτι ενδιαφέρον για το μετρικό σύστημα ή το διεθνές δίκαιο, οι Αιγύπτιοι πολιτικοί ηγέτες αρέσκονται να μιλούν για τον ξένο παράγοντα και να αποφεύγουν τους διεθνείς εμπειρογνώμονες. Έτσι, η Αίγυπτος θα επιμείνει στην εξεύρεση ενός δικού της τρόπου για να βγει από τη δύσκολη θέση. Δεν αποκλείεται να το κάνει με παραγωγικό τρόπο, αλλά μόνο εάν το κάνει σταδιακά και μόνο αν τα πολιτικά κόμματα μάθουν να συζητούν παρά τις διαφορές τους. Τότε, η συναίνεση θα γίνει λιγότερο ένα όπλο και περισσότερο ένα εργαλείο για μια σταδιακή και προσεκτική δημιουργία πραγματικών συνταγματικών κανόνων. Αν συμβεί αυτό - και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα γίνει άμεσα -, θα είναι ερήμην των στρατηγών, όχι χάρη σε αυτούς.

Ο NATHAN J. BROWN είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο George Washington.
Foreign Affairs

http://foreignaffairs.gr/articles/69375/nathan-j-brown/aigyptiaki-epanastasi-pali-apo-tin-arxi?page=show
http://www.foreignaffairs.com/articles/139555/nathan-j-brown/redoing-the-egyptian-revolution


Greek Finance Forum